Vanochtend ben ik lekker vroeg opgestaan om in de tuin te kunnen sporten voordat ik aan de ontbijttafel aanschuif met mijn familie (ik logeer een nachtje bij mijn vader thuis). Zodra mijn vader, zijn vrouw en mijn stiefzusjes naar werk en school gaan heb ik nog ongeveer anderhalf uur de tijd deze ochtend voor mijn afspraak, dus ik moet een keuze maken om één ding te doen en dat proberen af te maken. Ik kies ervoor om dit korte artikel te schrijven met als onderwerp: keuzes maken!
Op de vloer
We beginnen als altijd met het improvisatietheater. Je speelt een scène waarbij alles on the spot wordt bedacht en je samen met je medespelers verantwoordelijk bent voor het verhaal. Als je naar een scène kijkt die stroef loopt of die lijkt te ‘trekken’, of als je zelf in een scène zit en je vastloopt kun je er donder op zeggen dat er geen heldere keuzes worden gemaakt. Precies benoemen wie je bent en wat je komt doen, een knoop doorhakken en daarop voortbouwen is natuurlijk hartstikke eng, omdat er geen kader is om te bepalen wat goed of fout is. En we willen het niet fout doen! Want dan worden we uitgelachen, afgewezen en horen we er niet meer bij. Nu zal het in de praktijk wel meevallen, maar onze verdedigingsmechanismen zijn bij het improviseren vaak behoorlijk actief. Daarom is het waardevol om je hiervan bewust te zijn en toch heldere keuzes te maken!
Hoe kan dit je helpen bij het improviseren? Hier een selecte keuze uit een aantal keuzemogelijkheden…
Bij het begin van de scène
Aan het begin van een scène wil je een mooie combinatie maken van enerzijds onderzoeken en durven het niet te weten en anderzijds het geven van sterk spelaanbod zodat er daadwerkelijk aan een scène gebouwd kan worden. Mick Napier beschrijft in zijn boek Improvise: Scene from the inside out (2004) een krachtige benadering van improvisatietheater. Eén van zijn tips is: maak in het begin van de scène een sterke keuze voor jezelf. Het maakt echt niet uit wat het is, zolang je het maar vanuit volle overtuiging doet. Kom dus de speelvloer op en zeg en doe het eerste wat in je opkomt (“Ik heb zo’n zin om de parasol op te zetten!”, zeg ik, terwijl ik mijn armen in de lucht steek van enthousiasme). Het voordeel: je begint de scène vanuit kracht en niet vanuit angst. Je gaat meteen uit je hoofd en bent meteen aanwezig, present, in de scène.
In feit geef je jezelf hier een cadeautje dat je alleen nog maar verder hoeft uit te pakken! Als ik de scène begin met de blije opmerking dat ik een parasol wil opzetten, hoef ik volgens Napier alleen maar meer dingen te zeggen en te doen die mijn standpunt versterken. Dus: “De eerste zonnige dag sinds vorig jaar juli! Weet je wat, ik zet ‘m meteen op!”. Hoppa! Kiezen dus, zodat je een scène vlot kunt beginnen en je weet wat je doet – ook al weet je nog niet hoe de scène gaat lopen.
Aan het eind van de scène – Het loopt goed of slecht af
Aan alles komt een eind, maar vaak niet aan een geïmproviseerde scène. Het maken van een duidelijke keuze zorgt ervoor dat je scène tot een conclusie komt. Een van de meest nuttige zinnetjes die ik in dit kader op de Improacademie in Amsterdam heb geleerd is de sidecoaching “Het loopt goed of slecht af”. Spelers die wel eens een langere lessenreeks van mij hebben gevolgd weten dat ik dit als trainer in elke training wel een paar keer vanaf de zijlijn naar de spelers roep. Het mooie hiervan vind ik dat ik de spelers alleen een zetje geef en aangeef dat er een keuze moet worden gemaakt. Ik vertrouw erop dat de spelers dan zelf voelen welke keuze er gemaakt gaat worden. Zodra je als spelers eenmaal een keuze hebt gemaakt voor een goede of slechte afloop, volgt de afwikkeling vaak vanzelf!
In het echte leven
Het grappige is dat ik merk dat ik het bij het improviseren nog steeds veel gemakkelijker vind om voor een eerste impuls te gaan dan in het dagelijkse leven. We hebben in het dagelijkse leven altijd te veel keuzemogelijkheden.Ik kan echt worstelen om te bedenken wat een goede keuze is binnen de schaarse tijd en energie die ik heb. Dat kan zijn: ik ga nu een blog schrijven, maar ja, kan ik niet beter mijn administratie bijhouden of wat acquisitiemailtjes schrijven of…
Waarom is het zo pittig om die heldere keuzes te maken? We zijn gewend om een high quality choice te maken. Een keuze waarbij alle voors en tegens tegen elkaar zijn afgewogen. Een keuze waarvan andere belangrijke keuzes afhangen en die dus heel bepalend is voor de toekomst. Vooral dat laatste vindt ons hoofd heel lekker om in te geloven: “Als ik nu niet dit of dat, dan gaat het helemaal fout, omdat er dan morgen…”
In improvisatie hoeft je keuze geen high quality choice te zijn, sterker nog, daar heb je de tijd ook helemaal niet voor. We maken theater dat maar één keer wordt opgevoerd, en elk idee is een cadeautje dat goed genoeg is om uitgewerkt te worden. Wees dapper! En volgens mij is dat precies wat we buiten de speelvloer ook meer mogen doen: maak een keuze, neem het risico dat het niet de perfecte keuze is en ga het gewoon doen!
Ik blijf in ieder geval mijn best doen om keuzes te maken, juist als ik van 10 dingen op mijn to-do lijst niet weet welke de belangrijkste is. Daarom schrijf ik deze blog nu in een uur tijd en ga ik dan weer naar mijn afspraak. Geen idee of het de juiste keuze was, maar het is er in ieder geval een!